Bombay Stock Exchange, ज्याला मुंबई शेअर बाजार म्हणूनही ओळखले जाते, हे एक भारतीय स्टॉक एक्सचेंज आहे जे मुंबईतील दलाल स्ट्रीटवर (Dalal Street) आहे. कापूस व्यापारी प्रेमचंद रॉयचंद (Premchand Roychand) यांनी 1875 मध्ये स्थापन केले, हे आशियातील सर्वात जुने स्टॉक एक्सचेंज आहे, आणि जगातील दहावे सर्वात जुने आहे. जून 2023 पर्यंत US$ 3.8 ट्रिलियनच्या (US$ 3.8 Trillion) बाजार भांडवलासह BSE हे जगातील सर्वात मोठ्या स्टॉक एक्स्चेंजपैकी एक आहे. सध्या ५००० पेक्षा अधिक कंपन्यांच्या शेअरच्या खरेदी-विक्री चे व्यवहार या शेअर बाजारात केले जातात.
शेअर बाजार कसे कार्य करते (How the Stock Market Works)
शेअर मार्केटमध्ये शेअर हा प्रत्यक्ष शेअर नसतो. एखादी कंपनी तिच्या आर्थिक गरजा पूर्ण करण्यासाठी कितीही शेअर्स जारी करू शकते. सिक्युरिटी खरेदी किंवा विक्री करण्यासाठी, एखाद्याला ब्रोकर किंवा एक्सचेंजशी संपर्क साधणे आवश्यक आहे. शेअर्सची मागणी आणि पुरवठा यावर अवलंबून शेअरची किंमत एकतर वाढू शकते किंवा कमी होऊ शकते. एक गुंतवणूकदार स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक (Investment) करू शकतो आणि दोन प्रकारे नफा मिळवू शकतो: दीर्घकालीन आणि अल्पकालीन. दीर्घकालीन गुंतवणुकीला इक्विटी गुंतवणूक म्हणतात भारतातील शेअर बाजार किरकोळ गुंतवणूकदार तसेच संस्थात्मक गुंतवणूकदारांमध्ये खूप लोकप्रिय आहे. भारतीय शेअर बाजार आंतरराष्ट्रीय गुंतवणूकदारांमध्ये (International Investors) त्याच्या उच्च परताव्यामुळे, विशेषत: प्राथमिक बाजारांमध्ये (Primary Markets) लोकप्रिय आहे.
भारतीय शेअर बाजार हा एक आर्थिक बाजार आहे जिथे इक्विटी, बॉण्ड्स, ईटीएफ आणि डेरिव्हेटिव्ह्जसह (Derivatives) अनेक सिक्युरिटीज (Securities) , मागणी आणि पुरवठा द्वारे निर्धारित किंमतींवर एक्सचेंजेसवर व्यापार करतात. भारतातील सेबी स्टॉक एक्सचेंजचे नियमन करते. भारतात दोन प्रमुख शेअर बाजार आहेत- NSE, नॅशनल स्टॉक एक्सचेंज ऑफ इंडिया आणि BSE, बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज. शेअर मार्केट हे एक संघटित, नियमन केलेले आणि केंद्र आहे जे गुंतवणूकदार आणि कंपन्यांना एकत्र आणते. शेअर्सच्या विक्रीद्वारे व्यवसाय विस्तारासाठी भांडवल उभारणे हा त्याचा प्राथमिक उद्देश आहे
शेअर बाजार एक जुगार (The stock market is a gamble)
अपुऱ्या माहितीशिवाय शेअर बाजार मध्ये उतरणे म्हणजे स्वतःच्या पायावर कुऱ्हाड मारून घेण्यासारखे आहे. शेअर मार्केटला काही लोक जुगार असे देखील म्हणतात पण खरे तर तो एक बुद्धीचा खेळ आहे. या खेळात कोणीही उतरू शकतो व पैसे कमवू शकतो. शेअर मार्केटच्या मदतीने सामान्य माणूस सुद्धा मोठ-मोठ्या कंपन्यांमध्ये हिस्सेदारी मिळवू शकतो. BSE आणि NSE हे भारतातील आघाडीचे स्टॉक एक्सचेंज आहेत. परंतु share market एक अशी जागा जिथे बरेच लोग पैसे कमवतात तर बरेच लोक आपले पैसे गमावून पण टाकतात. शेअर मार्केटमध्ये जोखीम खूप असते, म्हणून जे लोक जोखीम घ्यायला तयार असतील त्यांनीच शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करायला हवी. आज शेअर बाजारात गुंतवणुकीचे अनेक मोबाइल अँप आणि वेबसाइट उपलब्ध आहेत. भारतीय बाजारात zerodha, upstocks, Groww, angel broking इत्यादी प्रमुख अँप्लिकेशन आहेत.
